Procesdenken is een onmisbare kerncompetentie

Foto dr Ko Achterberg
Auteur: dr Ko Achterberg
senior Procesarchitect & auteur
Inhoudsopgave

Uit de case van NPRZ blijkt dat er in elke organisatie heel veel partijen parallel aan elkaar met veel verschillende deeltaken bezig zijn. Deeltaken die allemaal ergens te maken hebben met het thema om mensen naar werk te brengen. Maar in een grotere organisatieomgeving of bij een stedelijk programma mag het nooit bij losse taken (of beter gezegd losse flodders) blijven. Alles draait tegenwoordig om procesdenken en het visualiseren van ketenafhankelijkheden. Alleen dan ga je de details begrijpen en door de bomen het bos weer zien.

Breng het totale proces in beeld inclusief tegengestelde bewegingen

Het gaat erom het gehele proces in beeld te krijgen en te houden, inclusief alle tegengestelde bewegingen en terugval. Mensen kunnen niet eenvoudig hun eigen deeltaak los van de rest uit blijven voeren. Dat is niet effectief en daar zit geen lijn in. Bij grotere organisaties en complexe programma’s is het zaak om de hele keten integraal in beeld te krijgen, inclusief alle afhankelijkheden en perverse prikkels die er mogelijk van uitgaan.

Analyseer de integrale keten zonder uitzonderingen

Veelvoorkomende voorbeelden van afhankelijkheden in de keten zijn: de beperkte inrichting van het bestaande IT-systeem die maakt dat bepaalde fouten niet in het systeem van de helpdesk terechtkomen. Hierdoor kan je moeilijk een volgende kwaliteitsslag maken. Er wordt immers geen ticket voor aangemaakt. De mate waarin één team klantgericht en servicegericht werkt kan bijvoorbeeld ook samenhangen met de betrouwbaarheid van de informatie die het team krijgt van de baliemedewerker of van de telefoniste die de eerste aanvraag voor haar rekening neemt.

Het PDCA-handboek 'Datacratisch werken' Afbeelding van Het PDCA-handboek 'Datacratisch werken'In dit complete PDCA-boek neemt de auteur je mee in een moderne, veelbelovende manier van procesoptimalisatie: datacratisch werken. Hij gaat uitgebreid in op de basisprincipes van continu verbeteren, PDCA, procesdenken en bijbehorende competenties, data analyses, datavisualisaties en (ingewikkelde) leerprocessen in organisaties. Start vandaag nog met datacratisch werken en optimaliseer de ketenafhankelijkheden.Bestel het PDCA-handboek 'Datacratisch werken'

Foute doorverwijzingen zorgen automatisch voor een minder soepel serviceproces. Om tot een volgende slag in servicegerichtheid te komen, is het daarom niet alleen nodig om naar de eigen houding en gedrag van een team te kijken, maar is het ook nodig om de gehele keten te analyseren. Hoe staat het bijvoorbeeld met de geleverde diensten van aanpalende afdelingen?

Denk bijvoorbeeld aan telefonische enquêteurs, de IT-afdeling, facilitaire dienstverlening of productieafdelingen. Procesdenken is daarmee een belangrijke competentie die je steeds terugziet in datacratische organisaties. Wanneer je de juiste procesarchitectuur weet te combineren met nieuwe organisatievormen die snel en flexibel kunnen reageren, zijn dit ontwikkelingen die elkaar versterken.

Architecturen zijn scharnier tussen denken en doen

Architecturen zijn scharnier tussen denken en doenArchitecturen helpen je om meester te worden over ontwikkelingen en de consequenties daarvan op de organisatie te overzien. Want meestal verdwijnen de aandacht en de focus op de time-to-market van nieuwe diensten, zodra klanten vragen of je voor hen maatwerk kunt verzorgen.

Door dat soort incidentmanagement hebben we vaak maar weinig greep en regie op alle projecten die lopen. Architecturen kunnen hiervoor oplossingen bieden: ze vormen een scharnier tussen denken en doen. Daarmee zorgt het voor een structurele koppeling tussen de uitgezette strategie en de concrete bedrijfsprocessen waarmee je je strategie kan realiseren.

De invloed van ons denken

De wijze waarop wij denken bepaalt hoe we een probleem aanpakken. En bepaalt hoe en waar we naar antwoorden zoeken. Denk dan aan de economische modellen waarmee de politiek programma’s laat doorrekenen. Of denk aan maatregelen waarmee de ECB de inflatie afremt of de economie stimuleert. Maar denk bijvoorbeeld ook aan onze drang tot controle waarop we veel bedrijfskundige theorieën en methoden baseren of de manier waarop we informatiesystemen bouwen.

Procesdenken en ons DNA

Van oudsher zijn we gewend aan analytisch en redenerend denken. Daar hebben we een lange traditie in, die stamt uit de klassieke oudheid. Een mentaal DNA dat zich niet verloochent en gekenmerkt wordt door denken in structuren. De oorsprong hiervan ligt in het natuurwetenschappelijk wereldbeeld. Hierbij verdelen we alles in logische componenten en deze ontleden en analyseren we vervolgens weer.

Een andere manier

Processen samenstellen en procesarchitecturen maken vraagt een andere manier van denken. Namelijk: generatief, ontwikkelend en integrerend denken. Gezamenlijk optrekken en ontwikkelen van eigen definities die passen bij de intuïtie. Maar ook dat het gevoel dat deze architectuur logisch is en past bij de organisatie die we willen zijn dan wel willen worden. Het ontwikkelen van een visie op bedrijfsprocessen en van daaruit het uitbouwen van de procesarchitectuur vereist een andere manier van denken, een andere denkstijl dus.
Het boek 'Grip op processen in organisaties' (2e druk) Afbeelding van Het boek 'Grip op processen in organisaties' (2e druk)Lagere kosten, snellere levertijd, hoge kwaliteit, continu verbeteren en innoveren, snel reageren op nieuwe ontwikkelingen? Wie wil dat niet. In dit unieke procesboek van dr. Ko Achterberg laat de auteur je zien hoe procesdenken en procesarchitecturen je gaan helpen bij het aanleggen van een fundament voor procesoptimalisatie. Zodat je processen voortaan soepel en snel toegevoegde waarde creëren voor je klanten maar ook je winstgevendheid tegelijk vergroot wordt.Bestel het boek 'Grip op processen in organisaties' (2e druk)

Invloed van je denken op je ideeën

Alle materiële en immateriële verworvenheden waarmee we elke dag te maken hebben, zijn begonnen vanuit een idee, een droom, een visie van iemand.

  • Zou het mogelijk zijn een machine te maken die berekeningen kan uitvoeren?
  • Zou het mogelijk zijn op de maan te komen?
  • Enzovoorts

Ideeën ontstaan in de context van denkstijlen. Een denkstijl impliceert een zekere consensus van een groep mensen over de manier waarop ze vraagstukken en problemen benaderen en aanpakken. Ons denken beïnvloedt dus onze ideeën.

Sleutelcomponenten van denkstijlen

Maar waar bestaat een denkstijl nu uit? Als we ons daar bewust van zijn, kunnen we er invloed op uitoefenen. De belangrijkste componenten van een denkstijl die het denken bepalen, zijn:

  • Symbolische generalisaties: geformaliseerde beweringen die wetten en definities omvatten
  • Metafysische, bovennatuurlijke overtuigingen
  • Wetenschappelijke waarden, zoals wenselijke kenmerken van een hypothese
  • Heuristische modellen: modellen die proefondervindelijk tot stand zijn gekomen
  • Exemplarische concrete oplossingen van problemen

Deze laatste vormt illustraties van een theorie in haar conceptuele, observerende en instrumentele toepassing

Andere denkstijl en taal

Andere denkstijl en taal

Een andere denkstijl hanteren, betekent ook een andere taal gebruiken. Een rationele benadering hanteert andere woorden, andere metaforen, andere beelden dan een generatieve en integrerende benadering. Generatief en integrerend denken gaat uit van een fundamentele eenheid van mens en wereld.

Een dergelijk wereldbeeld gaat anders om met de samenhang van verschijnselen. Ze ziet en legt andere verbanden, verwerpt het toeval maar erkent wel het gebrek aan inzicht waardoor iets toeval kan lijken. Daarnaast betekent dit beeld dat je denkt en voelt in verschillende niveaus van verklaring. Tot slot geeft het ruimte aan indrukken en gevoelssferen en handelt daarnaar.

Ontdek een nieuwe, generatieve denkstijl

We gaan nu in op kenmerken van generatief en integrerend denken als een belangrijke denkstijl bij het ontwikkelen van procesarchitecturen. Generatief en integrerend denken heeft de volgende kenmerken:

  • verbeeldend
  • lateraal
  • intuïtief
  • informeel met variabele regels
  • multidimensioneel
  • subjectief
  • kunstzinnig
  • onorthodox
  • visionair
  • beproeving van ideeën

De generatieve denkstijl toepassen op procesarchitecturen betekent iets voor de mensen die erover nadenken en voor het soort ‘procesarchitectuurproducten’ die dan ontstaan. Uiteraard leidt dit tot andere inzichten, ideeën en toepassingen. Juist die zijn van belang om een goede architectuur neer te zetten met elkaar.

Pas het toe: visionair denken, ethisch handelen en intuïtief voelen

Voor mensen die in de organisatie betrokken zijn bij het ontwikkelen van procesarchitecturen betekent het hanteren van een generatieve denkstijl het volgende:

  • Visionair denken: Dit gaat om een denkstijl die een visie raakt. Niet blijven hangen in de operationele detailvragen, maar naar een conceptuele manier van denken die voldoende abstract is om van een afstand naar operationele vraagstukken te kijken. Zo krijgen detailvragen een juiste context. Dit zorgt ervoor dat je kan denken in samenhangen en dat je indrukken en beelden voor je ziet.
  • Ethisch denken en handelen: Dit gaat om een denkrichting die de synergie tussen persoonlijke belangen en groepsbelangen centraal stelt. Hierbij kan je je eigen bijdrage relativeren en afzetten tegen het belang van de organisatie. Je gaat dan ook je eigen en de gezamenlijke verantwoordelijkheid benoemen en tot slot denken vanuit het eindresultaat of de klant. Hierdoor ontstaat een relatie tussen het eindresultaat en de voorafgaande stappen in het proces.
  • Intuïtief voelen: Dit klinkt wat zacht en subjectief. Maar het betekent dat je er van uitgaat dat er andere verbanden zijn en oorzaken die nu niet zichtbaar zijn, maar wel een rol kunnen spelen. Gezichtspunten van jezelf of anderen die mee spelen maar voortkomen uit ideeën en gevoelens en niet uit zichtbare acties.
  • En tot slot procesmatig denken: Dit is denken in termen van een ontwikkelproces. Hierbij staat niet de inhoud centraal maar meer de bijdrage van eenieder aan het bereiken van het eindresultaat. Van groot belang is dat er een gezamenlijke taal ontstaat. Deze gezamenlijk definitie van processen is belangrijker dan de juistheid ervan. Bij dit procesmatig denken moet effectiviteit centraal staan. Dit denken moet bijdragen aan het voorgenomen doel.

8 tips voor krachtig procesdenken

8 tips voor krachtig procesdenkenHet soort ‘procesarchitectuurproducten’ dat kan ontstaan als gevolg van het hanteren van een generatieve en integrerende denkstijl (procesdenken), vertoont de volgende kenmerken:

  1. Referentiemodel: procesarchitectuur is meer een referentiemodel dan ontwerpoplossing.
  2. Herkenbaar en samenhangend: het accent in een procesarchitectuur ligt bij herkenbaarheid van strategische keuzes, samenhang tussen processen en onderlinge beïnvloeding. Waar ligt de echte coördinatienoodzaak?
  3. Nieuwe taal: gaandeweg een nieuwe taal ontwikkelen is een succesfactor om los te komen van het heden en het verleden.
  4. Focus op de hoofdlijnen op alle ‘ontwerpniveaus’. Neem niet meer dan 12 hoofdprocessen, anders vergeet je de 80-20 regel.
  5. Sturing op resultaat: begrijp dat sturen op resultaat minstens zoveel effect heeft als sturen op inhoud en activiteiten. Het geeft je daarnaast ook veel meer handelingsvrijheid.
  6. Onzekerheid is een gegeven.
  7. Flexibiliteit en innovatie borg je in de processen by design.
  8. Begrijpen is belangrijker dan beheersen. Dat volgt vanzelf.
De opleiding Procesmanagement Afbeelding van De opleiding ProcesmanagementIn deze unieke procesmanagement training met dr. Ko Achterberg leer je hoe je procesmanagement inzet als krachtig veranderinstrument. Je gaat leren hoe je van procesdenken tot procesoptimalisatie komt. Je vertaalt alle nieuwe ontwikkelingen en trends naar een concurrerende strategie, optimaal functionerende processen, een nieuwe bedrijfsinrichting en een flexibele procesarchitectuur. Maak van procesdenken een gewoonte in jouw organisatie en klim op de ladder van procesvolwassenheid.Volg de 3-daagse opleiding Procesmanagement

Aan de slag met de kracht van procesdenken

Het is dus zeer nuttig om met elkaar af te stemmen en inzicht te krijgen welk denken in jouw organisatie de overhand heeft. Op basis van dit procesdenken is het makkelijker om de consequenties van nieuwe ontwikkelingen op je strategie te kunnen overzien. En deze vervolgens uit te drukken in processen, procesmanagement en een procesarchitectuur. En er is een betere afweging te maken waarop de organisatie haar focus moet leggen.

De effectiviteit van een oplossing wordt bepaald door de grenzen van het denken.

Dit leidt tot wendbare en innovatieve organisaties waarbij medewerkers hun focus behouden op de hoofdlijnen en op resultaat sturen in plaats van op inhoud en activiteiten. En het leidt tot betere ideeën en oplossingen. Wil je ook een meester worden in het vertalen van nieuwe ontwikkelingen naar andere processen middels procesdenken? Neem vrijblijvend contact met ons op.

Tot slot: 4 tips voor datacratisch werken

  1. Het werk dat je doet is geen opeenstapeling van losstaande taken, maar een proces waar je onderdeel van uitmaakt.
  2. In dat proces ontvang je input en lever je output aan anderen. Input en output zijn meetbaar, als de data wordt vastgelegd.
  3. Wanneer die data er is, kun je ook de cijfers leveren, zodat zicht ontstaat op het totale proces.
  4. Zicht op het totaal leidt tot inzicht in de verbeterpunten, zodat het mogelijk is om continu te verbeteren.

Bekijk hier het PDCA-boek 'Datacratisch werken'

Productafbeelding van het PDCA-handboek 'Datacratisch werken'

Dit vind je misschien ook interessant

Uitgelichte afbeelding 5 aanjagers voor datacratisch werken
5 aanjagers voor datacratisch werken
Uitgelichte afbeelding Zes voordelen van datacratisch werken
Zes voordelen van datacratisch werken
Uitgelichte afbeelding Datacratisch werken in perspectief
Datacratisch werken in perspectief

Deze organisaties gingen je voor

Word nu ook klant

Wil je ook klant bij ons worden? Wij helpen je maar wat graag verder met procesdenken, datagedreven werken en AI of andere zaken waar je slimmer van wordt.

Foto Daan van Beek - Managing DirectorDAAN VAN BEEK MScManaging Director

Neem contact met mij op

Fact sheet

___
klanten
___
trainingen & workshops
___
mensen opgeleid
4,4
sterren klanttevredenheid
___
consultants & docenten
3
kantoren
19
jaar ervaring